Duitsland stapt uit kernenergie middenin energie- en klimaatcrisis

Op 15 april viel definitief het doek voor de kerncentrales van Emsland, in Nedersaksen aan de rivier de Eems (Noord-Duitsland); de Isar 2-centrale in Beieren, ten noorden van München; en Neckarwestheim (aan de rivier de Neckar) in Baden-Württemberg in het zuidwesten.

Daarmee komt een einde aan meer dan 6 decennia van Duitse elektriciteitsproductie uit kernenergie. Eind vorig jaar waren deze 3 centrales nog goed voor 6 procent van de stroomproductie in Duitsland. Ooit waren de 33 reactoren goed voor bijna 30 procent van de Duitse stroomproductie.

De kernramp van Fukushima in maart 2011 deed Duitsland beslissen om versneld en definitief uit kernenergie te stappen. Acht centrales gingen onmiddellijk dicht, in 2011, voor de resterende negen kerncentrales werd een einddatum vastgelegd.

De sluiting van de laatste 3 operationele kerncentrales was initieel voorzien voor eind 2022, maar werd door de aanhoudende crisis in Oekraïne, de onzekerheid over de energievoorziening en de op hol geslagen energieprijzen met 100 dagen uitgesteld (tot 15 april dus).

Sinds de beslissing uit 2011 maakt Duitsland ook versneld werk van de omslag naar hernieuwbare energie (bekend als de Energiewende, de Duitse term voor de energietransitie). Sindsdien investeert het land massaal in de uitbouw van windmolenparken en zonnepanelen (beide intermitterend en volledig afhankelijk van de weersomstandigheden). Die grillige elektriciteitsproductie uit wind en zon volstaan niet om de Duitse energie-intensieve industrie op elke moment van voldoende elektriciteit te voorzien.

Om die reden valt Duitsland in hoge mate terug op elektriciteit afkomstig uit fossiele energiebronnen: Russisch gas (tot februari 2022), LPG-gas uit de Verenigde Staten, steenkool en ook bruinkool, een erg vervuilende en fel becommentarieerde manier om stroom op te wekken. De Duitse CO2-uitstoot voor elektriciteitsproductie, die al bij de hoogste van Europa was, is sinds de sluiting van Duitse kerncentrales (en de transitie naar hernieuwbare energie) alleen maar toegenomen in plaats van af te nemen. Het feit dat de grootste economie van Europa probeert volledig op hernieuwbare energie te betrouwen, maar tegelijk zijn CO2-uitstoot verhoogt, baart zowel economen als ecologen grote zorgen.

De sluiting van de laatste 3 kerncentrales botst in eigen land op heel wat protest, zowel op politiek niveau als daarbuiten, zowel bij de regeringspartijen als bij oppositiepartijen.

Voor de leiders van regeringspartij FDP moeten deze kerncentrales als energieserve opengehouden worden of tenminste in slaapstand gehouden worden. De voorzitter van de FDP in Nedersaksen, Konstantin Kuhle, zei dat de redenen waarom in 2022 werd beslist om toch door te gaan met de kerncentrales, nog steeds geldig zijn. FDP-fractieleider Christian Dürr riep in een tv-programma de coalitiepartners (SPD en Groenen) op de laatste drie kerncentrales niet nu te sluiten. De sluiting zou volgens hem de (reeds hoge) elektriciteitsprijzen nog verder opdrijven, niet alleen in Duitsland. “Duitsland heeft de modernste en veiligste kerncentrales ter wereld, het uitschakelen van de reactoren is een dramatische fout”, vervolledigde tenslotte nog Wolfgang Kubicki, de vicevoorzitter van de FDP.

En ook Markus Söder, Minister-President van Beieren, was kritisch voor de uitgelaten feeststemming waarmee de Duitse Groenen de kernuitstap verwelkomden: “Het was een grote fout van de ecologisten om kernenergie te stoppen en de bruinkoolcentrales opnieuw te openen. Deze regering denkt van zichzelf dat ze ecologisch ingesteld is, in realiteit pollueert ze de atmosfeer”.

Tenslotte waarschuwde de Duitse industrie voor mogelijke energietekorten. Duitsland verkeert in onzekerheid door het wegvallen van het goedkope Russische aardgas. Peter Adrian, voorzitter van de Kamer van Koophandel: « Duitsland zou alles in het werk moeten stellen om zijn energie-aanbod te verruimen. In realiteit doet het net het tegenovergestelde ».

Ook buiten Duitsland is de kritiek op de Duitse kernuitstap erg hard. Een bloemlezing van enkele reacties:

• "Of je kernenergie nu wel of niet als dé oplossing ziet, maakt niet uit. Je kunt met goede redenen betwijfelen of we nieuwe centrales moeten bouwen, en tegelijk erkennen dat bestaande centrales sluiten oliedom is. Duitsers laten principes boven praktijk gaan en miskennen zo de urgentie van het klimaatprobleem." - Mathijs Bouman, Financieel Dagblad
   
• "Het centrale punt blijft dat het aan waanzin grenst om vrijwillig een belangrijke energiebron af te sluiten die geen CO2 uitstoot en die voor binnenlandse energiebevoorrading kan zorgen. Samen met hernieuwbare energie zou een beperkte nucleaire capaciteit een nuluitstoot realistisch kunnen maken." - Bart Eeckhout, De Morgen
   
• "Heel de planeet kiest opnieuw voor kernenergie, behalve de Duitsers. Zelfs Zweden, dat in de jaren 2000 de weg was ingeslagen van de kernuitstap, is van plan op die beslissing terug te keren. Zowel Polen, Tsjechië als Nederland bereiden de bouw van nieuwe reactoren voor." - Christophe Bourdoiseau, Le Soir
   
• "Het doel op lange termijn is om af te stappen van fossiele brandstoffen. In de tussentijd is Duitsland, om het risico van een stroomstoring te vermijden, nog steeds afhankelijk van gas en steenkool... energiebronnen die koolstof bevatten, in tegenstelling tot kernenergie. De uitfasering van kernenergie leidt er ook toe dat Duitsland afhankelijker wordt van de energie van zijn buren, zoals Frankrijk en België." - RTBF